Sốc phản vệ là gì? Nguyên nhân và hướng điều trị sốc phản vệ

Sốc phản vệ là một phản ứng dị ứng nặng của cơ thể và có thể gây tử vong nếu không được cấp cứu kịp thời. Sốc phản vệ xảy ra ở mọi lứa tuổi và không có thuốc điều trị. Hãy cùng tìm hiểu sốc phản vệ là gì thông qua bài viết dưới đây.

Sốc phản vệ là gì

Sốc phản vệ là một loại phản ứng quá mức của cơ thể với một tác nhân nào đó được đưa từ bên ngoài vào trong cơ thể. Sốc phản vệ được cho là tác dụng phụ không mong muốn gây hại cho cơ thể của hệ miễn dịch khi kích hoạt cơ chế bảo thể bởi tác nhân ngoại lai.

Sốc phản vệ là một loại phản ứng quá mẫn của cơ thể gây ra

Sốc phản vệ thường xảy ra rất nhanh, dấu hiệu diến biến trầm trọng gây nguy hiểm đến tính mạng. Nếu không có biện pháp cấp cứu hoặc phòng ngừa hợp lý sẽ rất nguy hiểm.

Dấu hiệu nhận biết tình trạng sốc phản vệ

Sốc phản vệ là một loại dị ứng quá mức, nên những dấu hiệu cũng tương tự như dị ứng. Biểu hiện đầu tiên của dị ứng đó là niêm mạc xuất hiện mẩn, mạch nhanh, đồng tử giãn. Hoặc một số trường hợp nặng hơn như co thắt khí quản, đồng tử giãn rộng, sốt rất cao, co giật thậm chí đột quỵ.

Khó thở, mẩn ngữa, hoa mắt chóng mặt là những biểu hiện của dị ứng sốc phản vệ

Thông thường, trường hợp bị sốc phản vệ không xuất hiện các triệu chứng ở da hay niêm mạc. Số khác lại xuất hiện triệu chứng ở hệ tuần hoàn hoặc hô hấp.

Sự tương tác giữa kháng nguyên và kháng thể dẫn đến cơ thể xuất hiện một lượng lớn các yếu tố gây giãn mạch, huyết áp giảm khiến cơ thể có thể bị sốc phản vệ. Sốc phản vệ thường gặp khi tiêm kháng sinh không đúng kĩ thuật hoặc độc côn trùng cắn.

Nguyên nhân gây ra tình trạng sốc phản vệ

Có rất nhiều nguyên nhân gây ra tình trạng sốc phản vệ gây nguy hại cho con người. Bởi bản thân cơ địa của mỗi người sẽ có những phản ứng khác nhau với những yếu tố ngoại lai.

Sốc phản vệ do việc tiêm vacxin

Việc tiêm phòng vaccin mang lại rất nhiều lợi ích to lớn và lâu dài. Tuy nhiên, có rất nhiều trường hợp đáng tiếc xảy ra do việc tiêm vaccin gây sốc phản vệ. Những nguyên nhân gây nên tình tình trạng trên có thể do:

• Không phân loại đối tượng có tiền sử dị ứng
• Đối tượng tiêm lần đầu nhưng phản ứng quá kích với thuốc
• Kĩ thuật tiêm không đúng cách

Sốc phản vệ do tiêm vaccin là một trong những nguyên nhân hàng đầu tại Việt Nam

Ở trẻ em, việc tiêm vaccin đều phải được phân loại. Đặc biết đối với những nhóm đối tượng có tiền sử phản ứng với những lần tiêm vaccin trước.

Sốc phản vệ do côn trùng đốt

Thông thường, hiện tượng sốc phản vệ do côn trùng không thường xảy ra. Đối với những loại côn trùng mang độc tính cao như ong vò mẽ, rết, thậm chí bọ cạp (những côn trùng hiếm gặp) sẽ khiến cơ thể rơi vào tình trạng sốc phản vệ.

Độc tố trong côn trùng là một trong những yếu tố gây dị ứng dẫn đến sốc phản vệ

Độc tố của côn trùng không gây hại đến tính mạng của con người. Đối với một số trường hợp cơ thể phản ứng quá mẫn sẽ gây ra tình trạng quá kích dẫn đến khó thở, sốt cao, co giật rất nguy hiểm.

Sốc phản vệ do thức ăn

Đây là một loại phản ứng ít nguy hiểm nhất trong những phản ứng sốc phản vệ. (Thường không gây ra những tình trạng nghiêm trọng). Do trong thành phần thức ăn có chứa những nguyên tố gây dị ứng cho cơ thể khiến cơ thể phản ứng mãnh liệt với các yếu tố đó gây tác dụng phụ không mong muốn.

Những loại thức ăn thường gây dị ứng phổ biến như: Lạc, đậu, tôm, cua, cá, sữa, trứng, lúa mì…

Sốc phản vệ do tiếp xúc với hóa chất

Một trong những nguyên nhân thường thấy hàng ngày khi tiếp xúc trực tiếp với hóa chất không có đồ bảo hộ. Yếu tố này có thể là những hóa chất trong nông nghiệp, công nghiệp… thậm trí các chất phóng xạ.

Tránh tiếp xúc trực tiếp những chất hóa học độc hại đặc biệt đối với những người có tiền sử dị ứng

Sốc phản vệ do tiếp xúc với hóa chất thường xảy ra chậm hơn nhưng không quá 1 ngày. Do mức độ hấp thụ chác chất gây dị ứng thường ở bên ngoài, không gây kích ứng nặng nhiều, ít nguy hiểm hơn.

Hướng điều trị sốc phản vệ

Khẩn cấp, tại chỗ và dùng ngay adrenalin 

Dùng Adrenalin càng nhanh càng tốt vì  làm giảm ngay tức khắc các dấu hiệu nặng do sốc phản vệ gây ra như co thắt phế quản và tụt huyết áp bằng cách làm tăng cAMP trong tế bào mast và basophil. Sự tăng cAMP sẽ ức chế giải phóng các chất trung gian hoá học từ những tế bào này.

Sử dụng adrenalin trong cấp cứu sốc phản vệ làm giảm ngay các dấu hiệu nguy hiểm

Adrenalin còn kích thích trên hệ β và α. Kích thích õ1 của adrenalin làm tăng lực co bóp cơ tim, tăng khối lượng tuần hoàn và điều hoà nhịp tim. Kích thích α làm tăng sức cản ngoại vi, tăng áp lực tâm trương, tăng tưới máu tới động mạch vành, kết quả adrenalin làm tăng lưu lượng tim, tăng huyết áp, tăng cường vận chuyển oxy tới các tổ chức.

Phác đồ cấp cứu sốc phản vệ (theo Thông tư của Bộ Y tế).

Xử lý cấp cứu sốc phản vệ tại chỗ 

Ngay lập tức phải cách li các yếu tố gây dị ứng khỏi người bệnh (thuốc đang tiêm, uống, bôi, nhỏ mắt, mũi hoặc hóa chất gây hại).

• Cho bệnh nhân nằm tại chỗ.
•  Sử dụng Adrenalin dung dịch 1/1.000, ống 1ml =1mg, chỉ định tiêm dưới da ngay sau khi xuất hiện sốc phản vệ liều dùng:
  1/2 – 1 ống ở người lớn. Không quá 0,3ml ở trẻ em (ống 1ml (1mg) + 9ml nước cất = 10ml sau đó tiêm 0,1 ml/kg). Hoặc adrenalin 0,01mg/kg cho cả trẻ em lẫn người lớn.
•  Tiếp tục tiêm adrenalin liều như trên 10-15 phút/lần cho đến khi huyết áp trở lại bình thường.
• Ủ ấm, đầu thấp chân cao, theo dõi huyết áp 10-15 phút/lần (nằm nghiêng nếu có nôn).

Xử lý sốc phản vệ tại chỗ càng sớm càng tốt

Nếu sốc quá nặng đe doạ tử vong, ngoài đường tiêm dưới da có thể tiêm adrenalin dung dịch 1/10.000 (pha loãng 1/10) qua tĩnh mạch, bơm qua ống nội khí quản hoặc tiêm qua màng nhẫn giáp.

Các biện pháp khác khi sơ cứu sốc phản vệ

Tuỳ theo điều kiện trang thiết bị y tế và trình độ chuyên môn kỹ thuật của từng tuyến có thể áp dụng các biện pháp sau:

Xử trí suy hô hấp

• Thở oxy mũi, thổi ngạt.
• Bóp bóng ambu có oxy.
• Đặt ống nội khí quản, thông khí nhân tạo. Mở khí quản nếu có phù thanh môn.

Lập đường truyền tĩnh mạch

Truyền tĩnh mạch chậm aminophyllin 1mg/kg/giờ hoặc terbutalin 0,2mcg/kg/phút

• Terbutalin 0,5mg, 1 ống dưới da ở người lớn và 0,2ml/10kg ở trẻ em. Tiêm lại sau 6-8 giờ nếu không đỡ khó thở.
• Xịt họng terbutalin, salbutamol mỗi lần 4-5 nhát bóp, 4-5 lần trong ngày.

Điều trị phối hợp 

• Theo dõi bệnh nhân ít nhất 24 giờ sau khi huyết áp đã ổn định
• .Sau khi sơ cứu nên tận dụng đường tiêm tĩnh mạch đùi (vì tĩnh mạch to, nằm phía trong động mạch đùi, dễ tìm).
• Nếu huyết áp vẫn không lên sau khi truyền đủ dịch và adrenalin, thì có thể truyền thêm huyết tương, albumin (hoặc máu nếu mất máu) hoặc bất kỳ dung dịch cao phân tử nào sẵn có.
• Điều dưỡng viên có thể sử dụng adrenalin dưới da theo phác đồ khi y, bác sỹ không có mặt.
• Hỏi kỹ tiền sử dị ứng và chuẩn bị hộp thuốc cấp cứu sốc phản vệ trước khi dùng thuốc là cần thiết.

Y Học Quốc Tế Hà Nội

Nguồn tham khảo

 Xem thêm: Bệnh xã hội là những bệnh gì? Lây qua đường nào

 Xem thêm: Thời gian ủ bệnh lậu của nữ giới và nam giới

 Xem thêm: Phòng khám 12 Kim Mã có uy tín không? Có tốt không?

Cập nhật lần cuối: 07.08.2019